Ujedinjene nacije 16. aprila su utvrdile da je Mađarska odgovorna za „teška i sistematska“ kršenja ljudskih prava osoba s invaliditetom. U svom izvještaju, UN utvrđuju da zemlja flagrantno narušava međunarodno pravo smještanjem osoba s invaliditetom u institucije, koje je i Evropska unija podržala kroz dugoročno finansiranje ovog sistema.
Ova odluka donesena je nakon dvogodišnje međunarodne istrage koju je sproveo Komitet UN za prava osoba s invaliditetom (CRPD Committee). Istragu je pokrenula Fondacija Validnost (Validity Foundation), međunarodna organizacija za prava osoba s invaliditetom sa sjedištem u Budimpešti, zahtijevajući od Komiteta da pokrene istragu 2017. i pružajući brojne dokaze koji potvrđuju kršenja prava. Evropska mreža za samostalni život (European Network on Independent Living – ENIL) i Mađarska unija za građanske slobode (Civil Liberties Union – TASZ) su se pridružile zahtjevu.
U izvještaju, Komitet osuđuje Mađarsku zbog održavanja i širenja nacionalnog sistema institucija za socijalno staranje koje „produžavaju segragaciju i izolaciju iz društva“ koje pogađaju skoro 100.000 odraslih i djece, uključujući oko 27.000 osoba s invaliditetom. U izvještaju se takođe kritikuje sistematska diskriminacija u mađarskom zakonodavstvu, politici i praksi, uključujući i održavanje sistema starateljstva kojim se osobe s invaliditetom lišavaju prava.
Eksperti UN-a ističu obim i težinu otkrivenih kršenja, te preporučuju obimne odštete za osobe čija prava su prekršena.
U komentaru na izvještaj, Stiven Alen (Steven Allen), izvršni ko-direktor Fondacije Validnost (Foundation Validity) navodi: „Pandemija koronavirusa nas je čvrsto uvjerila u opasnosti koje se kriju u boravku osoba s invaliditetom u institucijama. Segregacija ljudi u ovakvim okruženjima ih dovodi u rizik od smrtonosnih ozljeda i krši zakone o ljudskim pravima. Najpotresnija je činjenica da je Mađarska iskoristila ogromne sume finansiranja Evropske unije koja kontinuirano ne uspijeva da spriječi Mađarsku od sistematske zloupotrebe evropskih fondova, s teškim posljedicama po osobe koje su sada prinuđene da žive i umru u institucijama pod EU zastavom“.
En Kempbel (Ann Campbell) izvršna ko-direktorica Fondacije Validnost (Foudnation Validity) dodaje „Sa zadovoljstvom pozdravljamo zaključak da i velike i male institucije, uključujući i male grupne zajednice, krše ljudska prava. Široko je raširena pogrešna premisa da su male institucije za šestoro do dvaneastoro ljudi ili manje, prihvatljiva „alternativa“ za osobe s invaliditetom. Zaključci Komiteta čvrsto potvrđuju da je rizik u ovakvim okruženjima za osobe s invaliditetom jednako visok kao i za one u velikim institucijama i da je kršenje ljudskih prava jednako teško“.
Ines Bulić Kožokariu (Ines Bulić Cojocariu), zamjenica direktorice ENIL-a navodi: „Izvještaj UN-a prikazuje kakvom su pritisku izložene organizacije osoba s invaliditetom koje finansira mađarska Vlada, što se ogleda u skoro nepostojećem kriticizmu prema njenim akcijama. Evropska komisija je saučesnik u ovome, jer iznova ne uspijeva da reaguje na žalbe ENIL-a i ostalih organizacija u vezi s mađarskom upotrebom EU fondova za finansiranje institucionalizacije osoba s invaliditetom“.
Krištof Kornjej (Kristóf Környei), ekspert na projektu za jednakost u Mađarskoj uniji za građanske slobode (Civil Liberties Union – TASZ) kaže: „Mađarska Vlada je 5. marta objavila javni poziv za zatvaranje institucija i razvoj usluga za život u zajednici. Budžet ovog poziva je skoro 150 miliona eura. Novi poziv nije u skladu s međunarodnim standardima ljudskih prava, i ako implementacija projekta počne bez dopuna poziva, mađarska Vlada će nastaviti da održava i jača kulturu institucionalizacije kroz izgradnju malih institucija širom zemlje“.
Izvor: ENIL
Prevela s engleskog: Anđela Radovanović