ponedeljak, 19 jul 2021 07:33

INICIJATIVA ZA IZMJENU ZAKONA O SOCIJALNOJ I DJEČJOJ ZAŠTITI I PODZAKONSKIH AKATA KOJI DEFINIŠU PRAVA NA MATERIJALNA DAVANJA KAO I USLUGE PODRŠKE ZA ŽIVOT U ZAJEDNICI

Written by

Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore (UMHCG) je u protekloj godini izradilo Analizu stanja u oblasti usluga koje se garantuju/nude osobama s invaliditetom (OSI) i preporuke za unapređenje trenutnog stanja, a na osnovu koje smo Ministarstvu finansija i socijalnog staranja uputili Inicijativu za izmjenu Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti i podzakonskih akata koji definišu prava na materijalna davanja kao i usluge podrške za život u zajednici.

Ova aktivnost se realizuje s ciljem predstavljanja trenutne situacije u oblasti usluga socijalne i dječje zaštite, prvenstveno u oblasti usluga podrške za život u zajednici namijenjenih osobama s invaliditetom (OSI), a imajući u vidu da prvenstveno ove usluge trebaju sprečavati institucionalizaciju i doprinositi samostalnom životu i uključenosti u zajednicu. Analiza se, pored ostalog, bavi i problematizuje nepostojanje strategije i načina procjene potreba korisnika za uslugama, nametanjem jedne opcije kao moguće, a koja se najčešće odnosi na boravak ili smještaj u ustanovama, te garantovanim uslugama u zakonu i njihovoj raspoloživosti u praksi, načinima pružanja podrške, finansiranjem, te predviđenim procedurama i preduslovima za ostvarivanje prava na usluge. Analiza je obuhvatila desk istraživanje (analizu dokumenata, slanje zahtjeva za SPI) i terensko istraživanje (intervjue s predstavnicima državnih institucija i ranije stavove pružalaca i korisnika usluga dobijene kroz istraživanja i redovni rad UMHCG). Na kraju, ova Analiza je upravo rezultirala izradom preporuka za unapređenje postojećeg stanja, kako kroz promjenu zakonodavstva, tako i kroz uspostavljanje novih usluga ili poboljšanje standarda i primjene postojećih. 

Ono što je predstavljalo zabrinutost i ograničenje tokom rada na ovom dokumentu jeste činjenica da ova Analiza nije mogla predstaviti u potpunosti stvarno stanje na nivou države i lokalnih samouprava jer je do takvih podataka skoro nemoguće doći, imajući u vidu da ne postoje objedinjeni i jedinstveni podaci, ali ni procjena, niti godišnje planiranje sredstava posebno namijenjenih za samostalan život OSI, niti za usluge podrške za život u zajednici, kao ni strategija deinstitucionalizacije i tranzicije, uprkos obavezi njenog postojanja, pa tako ni podaci o uslugama, broju korisnika, trajanju, finansiranju i koštanju i dr. Zbog toga, Analiza daje dominantne okvire i presjek trenutnog stanja od 2013, kada su usluge socijalne i dječje zaštite i garantovane kao pravo, na istoj ravni garancija s pravima na materijalna davanja, pa sve do danas. 

Nadalje, Analiza obuhvata analizu zakonskog i strategijskog okvira na nacionalnom nivou, te odnos garancija i prakse, ali i osvrt na strateško opredjeljenje države i lokalnih samouprava o ulaganju u određene usluge (i to često one za rezidencijalni smještaj ili restriktivna okruženja) naspram raznovrsnosti, odnosno pluralizma usluga koji je i dalje na nivou proklamacije, ali ne i stvarnosti, odnosno ustaljene, zaživjele prakse. Preporuke za dalje postupanje institucija se odnose kako na potpuno usklađivanje zakonodavstva s Konvencijom UN o pravima osoba s invaliditetom i primjenu modela zasnovanog na ljudskim pravima, uz propisivanje i novih usluga, ali i adekvatnije definisanje standarda i za postojeće i za nedostajuće usluge, jednostavnijih i manje restriktivnih procedura i uslova za korisnike, tako i na primjenu i mjere koje treba sprovesti u praksi kako bi Crna Gora ispunila standarde koje je propisala Konvencija u odnosu na samostalni život i uključenost u zajednicu, i adekvatan životni standard i socijalnu zaštitu

Prije navođenja konkretnih preporuka prilikom njihovog razmatranja, kao i planiranja sprovođenja, definisanja i primjene neophodno je uključiti reprezentativne organizacije osoba s invaliditetom, i isto činiti u bliskim konsultacijama i uz učešće samih osoba s invaliditetom, zbog čega smo Ministarstvo pozvali da prilikom najavljenih i planiranih izmjena i dopuna Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti, kako formalno kroz uključivanje većeg broja predstavnika/ca NVO koji će učestvovati u radu Radne grupe za izradu Nacrta zakona o izmjenama i dopunama zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti, tako i kroz druge, redovne vidove komunikacije i konsultacija to i učini.  

U nastavku navodimo ključne, ne i sve, preporuke Analize i razloge izmjena Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti, ali i povezanih zakona čije garancije i primjena utiču i na garancije u oblasti samostalnog života i života u zajednici. 

  • Promijeniti praksu oduzimanja i ograničavanja poslovne sposobnosti, kako putem izmjene zakona ali i de facto kroz promjenu prakse omogućavanja zamjenskog donošenja odluka o životnim aranžmanima (formalno i neformalno starateljstvo), čime se potpuno ograničava mogućnost samostalnog života i korišćenje usluga koje podrazumijevaju ugovorni odnos i samostalno upravljanje od strane korisnika/ca, prioritetno kroz izmjene Porodičnog zakona, a potom kroz izmjene drugih matičnih zakona, uključujući i Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti, i kroz sprovođenje kampanja promocije samostalnog života i drugačijeg pozicioniranja i uloge centara za socijalni rad, koji će umjesto predloga za oduzimanje poslovne sposobnosti donositi rješenja o korišćenju usluga socijalne i dječje zaštite koje će omogućiti podržano i samostalno donošenje odluka umjesto zamjenskog odlučivanja. (Nadležno je Ministarstvo pravde, ljudskih i manjinskih prava, Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, ali i centri za socijalni rad u dijelu primjene i (pogrešnog) tumačenja trenutnog sistema, te njegove zloupotrebe čestim upućivanjem i uslovljavanjem na postupak oduzimanja poslovne sposobnosti umjesto podrške za život u zajednici, uključujući i onda kada se korisnici/e upućuju na smještaj u rezidencijalnim ustanovama); 
  • Izmjenama Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti definisati adekvatnije šeme socijalne podrške i zaštite u obezbjeđivanju samostalnog života, kako na nacionalnom tako i na lokalnom nivou uključujući i kroz adekvatne definicije, i ciljeve prava, kako onih na materijalna davanja, tako i prava na usluge (svaku uslugu pojedinačno treba da prati cilj), ali i kroz željene ishode pružanja usluge. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja i sve lokalne samouprave, koje moraju, a ne samo „mogu“, razvijati usluge);  
  • Djelatnost Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti, odnosno socijalne i dječje zaštite, mora biti proširena, na način što će se prepoznati i društveni faktori i okolnosti, ne samo lični i porodični (trenutna norma predviđa da je Socijalna i dječja zaštita djelatnost kojom se obezbjeđuju i ostvaruju mjere i programi namijenjeni pojedincu i porodici sa nepovoljnim ličnim ili porodičnim okolnostima, koji uključuju prevenciju, pomoć u zadovoljavanju osnovnih životnih potreba i podršku). Naime, pored ličnih i porodičnih okolosti, neophodno je navesti i društvene, čime bi se na adekvatniji način obuhvatio fenomen invaliditeta, ali i brojni drugi fenomeni koji utiču na socijalno blagostanje, život u zajednici, porodične odnose... 
  • Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti među ciljnim grupama, odnosno onima koji se posebno štite, ne prepoznaje mlade s invaliditetom, kao posebnu kategoriju, već samo djecu, odrasle i stare s invaliditetom, zbog čega je isti takođe neophodno dopuniti, posebno imajući u vidu da je upravo država jednako, ako ne i dodatno, odgovorna da, pored djece, pruži podršku i mladima s invaliditetom u cilju njihovog samostalnog i produktivnog života, a u skladu s ciljem Zakona; 
  • U kaznenim odredbama Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti neophodno je propisati one koje se odnose na nedozvoljena ponašanja zaposlenih (član 8) imajući u vidu da trenutno zakonsko rješenje, iako zabranjuje određena postupanja, za ista ne predviđa sankcije, čime se ostavlja mogućnost samo eventualnog krivičnog postupka, ali ne i disciplinskog, prekršajnog i dr;  
  • Definisati manje restriktivne uslove za ostvarivanje prava na materijalno obezbjeđenje porodice za osobe s invaliditetom, a posebno one koji se odnose na zemljište, te poljoprivredne i građevinske mehanizacije, imajući u vidu da vlasništvo nad istima nije garancija korišćenja i mogućnosti sopstvenih prihoda;  
  • Naknada roditelju/staratelju korisnika prava na ličnu invalidninu treba biti pravo iz domena dječje zaštite, a ne socijalne zaštite, koje se može koristiti do punoljetstva djeteta, odnosno završetka redovnog školovanja (26 godina), i to u situaciji kada dijete korisnik lične invalidnine živi u porodičnoj zajednici s roditeljem, podnosiocem zahtjeva; 
  • Unaprijediti pravni okvir u duhu modela zasnovanog na ljudskim pravima i unaprijediti budžetsko planiranje i izdvajanje za samostalni život osoba s invaliditetom, posebno za usluge podrške za život u zajednici, garantovati veći broj i obim usluga, te pojednostaviti prakse i procedure za pristup pravima i ostvarivanje prava (proaktivno informisanje i obezbjeđenje prava od strane centara za socijalni rad i lokalnih samouprava). (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad i sve lokalne samouprave);  
  • Sve licencirane pružaoce usluga tretirati na isti način kada je riječ o finansiranju usluga, i urediti finansiranje uz transparentne i iste procedure za sve usluge, odnosno pružaoce usluga, što sada nije slučaj, imajući u vidu da postoje saznanja o tome da se neke od usluga finansiraju direktno iz budžeta, što s drugima, kao što je personalna asistencija, stanovanje uz podršku i dr, nije slučaj
  • Za neke od postojećih usluga je značajno potrebno izmijeniti uslove za licencu, posebno usluge podrške za život u zajednici, jer akcenat standarda u ovim uslugama treba biti u dijelu zahtjeva za saradnike, i stručne radnike, umjesto na primjer na prostor (posebno kada se usluga ne pruža u prostoru pružaoca usluge, kao što je riječ s uslugom personalne asistencije). Trenutno važeći standardi upućuju na to da je sistem podređen planiranju usluga institucionalnog karaktera, odnosno onih koje pružaju javne ustanove, u odnosu na druge pružaoce usluga, što sve ostale mimo javnog sektora dovodi u nepovoljan položaj, posebno imajući u vidu činjenicu da im država ne osigurava ni prostor, ni redovno finansiranje zarada zaposlenih, niti stručnih radnika, stručnih saradnika i saradnika; 
  • Razviti strategiju i planove deinstitucionalizacije i tranzicije, i prekinuti praksu daljih ulaganja u okruženja za institucionalnu brigu, i omogućiti izbor i raznovrsnost usluga OSI, bez primoravanja na određene aražmane, u svim oblicima i na svim nivoima i prekinuti praksu neomogućavanja više opcija – praksu jednostrane odluke. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad i sve lokalne samouprave);  
  • Umjesto kolektivnih mjera podrške omogućiti individualne mjere i individualizovan pristup svakom djetetu s invaliditetom, i odrasloj OSI o ostvarivanju prava socijalne zaštite i samostalnog života. (Primarno nadležni centri za socijalni rad, ali i sve druge javne institucije i pružaoci usluga); 
  • Spriječiti dalju institucionalizaciju u praksi kako adekvatnim, sistemskim i sistematskim – kontinuiranim mjerama, tako i aktivnostima u praksi na nivou lokalnih zajednica, i reformisati restriktivna i segregišuća okruženja kroz unapređenje i reformu usluga koje to podrazumijevaju. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad i sve lokalne samouprave);  
  • Sprovesti sveobuhvatnu analizu i procjenu potreba za uslugama, njihovim obimom, vrstom i ciljanim ishodima, vrstama i karakteru potreba i broju korisnika i dr. i u skladu s tim mijenjati zakonski okvir, i planirati budžetska sredstva za obezbjeđenje usluga u praksi, uz transparentne i javno dostupne šeme i procedure. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad, pružaoci usluga i sve lokalne samouprave);  
  • U skladu s prethodnim, između ostalog, potrebno je adekvatnije razvijati nedostajuće usluge i pravilno sprovoditi postojeće usluge podrške za život u zajednici (unapređenjem i praćenjem standarda), te iste planirati na osnovu redovne procjene potreba svih potencijalnih korisnika (ne samo korisnika prava na materijalna davanja)
  • Navedeno znači da prava na usluge ne smiju biti uslovljena pravima na materijalna davanja koja su sama po sebi jako restriktivna i zasnovana isključivo na medicinskim indikacijama, već trebaju biti zasnovana na prethodnoj procjeni potreba. (Praksa UMHCG pokazuje da mnoge OSI koje ne mogu ostvariti prava na materijalna davanja imaju potrebu za različitim uslugama u zajednici.) (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja i centri za socijalni rad); 
  • Nadalje, medicinske indikacije (član 81 Zakona) ne mogu biti jedini osnov za ostvarivanja prava na materijalna davanja po osnovu invaliditeta, imajući u vidu da to nije u skladu s definicijom invaliditeta iz Konvencije i modelom pristupa zasnovanim na ljudskim pravima. Invaliditet se mora procjenjivati na osnovu liičnih karakteristika (oštećenja) i društvenih faktora (prepreka), čije sadejstvo i uticaj na ravnopravnost i učešće u društvu treba biti osnov za ostvarivanje prava iz oblasti socijalne i dječje zaštite; 
  • Pravni okvir mora prepoznati kompenzatorna prava po osnovu invaliditeta, a ličnu invalidninu definisati kao pravo čiji će cilj biti naknada za neravnopravnost, odnosno pokrivanje troškova života nastalih zbog invaliditeta (u skladu s definicijom iz Konvencije), čiji iznos samim tim neće biti fiksni i isti za svaku osobu već će varirati u odnosu na procjenu invaliditeta (disability assessment – sadejstvo okolinskih barijera i oštećenja osobe), i neće se obustavljati ni u jednom životnom aražmanu, uključujući ni tokom smještaja u ustanovu. Uz to, lična invalidnina mora biti pravo svake osobe s invaliditetom s utvrđenim procentom invalidnosti od 50%, a ne samo nekih kategorija OSI i to od 80% do 100% jer se na važeći način diskriminišu mnoge OSI i ograničava pristup brojnim pravima i iz drugih oblasti života, ne samo socijalne zaštite i samostalnog života. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, a ako se oformi, i budući Zavod za utvrđivanje invaliditeta);
  • Korišćenje prava na ličnu invalidninu ne smije isključivati pravo na dodatak za njegu i pomoć, i obratno, imajući u vidu da svrha ova dva prava nije i ne može biti ista. Ministarstvo rada i socijalnog staranja je 2017. ukinulo jedno od prava osobama s invaliditetom, što je potpuno suprotno Konvenciji i obavezi države da progresivno razvija ekonomska i socijalna prava; 
  • Individualni plan usluga se treba razvijati prilikom pružanja svih usluga socijalne i dječje zaštite, a ne samo za sada definisane usluge (član 79 Zakona) i u praksi njegovo donošenje mora prethoditi rješenju o konkretnoj usluzi. Navedeno posebno imajući u vidu činjenicu da centri za socijalni rad često u praksi kao jedinu podršku ponude smještaj u ustanovu, donesu rješenje o smještaju, kojem ne prethodi procjena potreba i mogućnosti, odnosno individualni plan usluga, a čime se direktno krše principi propisani Zakonom; 
  • Centar za socijalni rad mora preispitivati smještaj u ustanovi svih korisnika, a ne samo djece, definišući vremenske rokove za druge kategorije korisnika, kao što je definisano u slučaju kada se dijete smjesti u ustanovu, kako bi se spriječio dugotrajni boravak u ustanovi bez preispitivanja i pružanja drugog vida podrške;

  • Socijalno-ljekarska komisija u svom sastavu mora imati profile stručnjaka društvenih nauka i najmanje jedan mora biti prisutan na svakoj sjednici komisije, umjesto dominantnog prisutsva ljekara, posebno kada je riječ o prvostepenim komisijama; 
  • Uslovi za dobijanje licence za pružaoce usluga, ali i za stručne radnike i saradnike u oblasti socijalne zaštite (članovi 130, 131 i 136 Zakona), posebno uslovi za one koji direktno rade s korisnicima, moraju podrazumijevati adekvatna stručna znanja o uslugama koje razvija i pruža taj pružalac usluga, umjesto da se licenca izdaje na osnovu znanja o nekoj, bilo kojoj usluzi/uslugama, ili samo na osnovu opštih znanja o socijalnoj i dječjoj zaštiti. Osim ispunjenosti standarda, kandidati za pružaoce usluga trebaju imati akreditovan program obuke ili dokaz o tome da su isti pohađali kod drugog akreditovanog pružaoca obuke kod Zavoda za socijalnu i dječju zaštitu (autora obuke, odnosno trenera), i isti dostaviti prilikom zahtjeva za licenciranje. Primjer, ukoliko se pružalac usluga licencira za uslugu personalne asistencije, sam pružalac usluga mora imati znanja i iskustva u navedenoj oblasti, dok stručni radnik/ca i saradnici moraju prethodno proći akreditovani trening o personalnoj asistenciji (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja i Zavod za socijalnu i dječju zaštitu); 
  • Korisnici moraju imati pravo na izbor pružaoca usluge, ne samo kada učestvuju u finansiranju iste (član 85), već i u drugim okolnostima, jer je jedino takvo definisanje izbora usluga i pružaoca usluga usklađeno s principima Zakona i Konvencije; 
  • Uloga dnevnih centara mora biti reformisana, a korišćenje usluga koje se u njima pružaju u većoj mjeri dostupno svim korisnicima kojima su usluge potrebne, a ne samo ograničenom broju, u ograničenim dnevnim intervalima, te navedene ustanove moraju biti posebno prepoznate u Zakonu, imajući u vidu da dnevni centar nije definisan kao usluga, već funkcioniše kao ustanova koju osnivaju država i lokalna samouprava, a u kojoj se pružaju usluge dnevnog boravka i stručne pomoći; 
  • Osobe s invaliditetom i druge marginalizovane i manje zastupljene društvene kategorije koje polažu stručni ispit trebaju biti oslobođeni troškova istog (član 127 i 127a Zakona);
  • Stručno usavršavanje stručnih radnika i saradnika u toku karijere mora se odnositi posebno na specijalizovanu oblast rada, kako primarni cilj ne bi bio formalno ispunjenje uslova za posjedovanje licence, pa je u tom smislu neophodno dodatno preciziranje člana 128 i 129 Zakona, u skladu s prethodnom preporukom u vezi s uslovima za licencu; 
  • Participaciju korisnika i njihovih srodnika u pružanju usluga jedino je moguće propisati onda kada država osigura raspoloživost i izbor svih garantovanih i potrebnih usluga i procijeni, odnosno pokrije troškove života nastale usljed invaliditeta. U tom smislu, neprihvatljiva je trenutna namjera i primjena obaveze participacije od strane korisnika, ili njihovih zakonskih zastupnika, kada oni nemaju izbor više mogućih opcija već im se često nameće jedna (dnevni centar, rezidencijalne ustanove…). (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, pružaoci usluga, i Zavod za socijalnu i dječju zaštitu);
  • Važno je uspostaviti uslugu personalne asistencije (PA) kao uslugu koja se redovno finansira iz državnog i lokalnih budžeta, pritom je obezbjeđujući većem broju korisnika i sprovodeći je po međunarodnim standardima i principima PA, te spriječiti dalja poistovjećivanja ove usluge s drugim uslugama samo sličnim po nazivu ili korisnicima, ali ne i cilju i karakteru, imajući u vidu specifičnost usluge PA i činjenicu da njome neposredno moraju upravljati isključivo korisnici, a ne nikako stručni radnici, roditelji, staratelji ili bilo ko drugi. Cilj personalne asistencije mora biti omogućavanje samostalnog života, a ne samo zadovoljavanje potreba. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad, pružaoci usluga i sve lokalne samouprave);  
  • Uslugu psa vodiča/pomagača finansirati iz budžeta, uz prethodno definisanje Zakonom, kao i procjene i plan potreba potencijalnih korisnika/ca. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad, pružaoci usluga i sve lokalne samouprave);  
  • Potrebno je razviti uslugu stanovanja uz podršku, posebno za mlade s invaliditetom koji se žele odvojiti od svojih primarnih porodica, bilo u istom mjestu stanovanja, ili u drugom gradu što je nerijetko praćeno obrazovanjem, bavljenjem sportom i/li radnim angažmanom; (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad, pružaoci usluga i sve lokalne samouprave);
  • Potrebno je pilotirati uslugu ličnog pratioca, kao i uslugu predaha roditeljstvu (povremeno hraniteljstvo ili na neki drugi način, kroz dodatne uloge dnevnih centara, posebno i u popodnevnim satima, i tokom vikenda) i tom prilikom izvršiti izmjene i dopune Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti kojim bi se iste garantovale. 
  • Dodatno, neophodno je precizirati i dodatno razviti socijalno-edukativne i savjetodavno-terapijske usluge, kroz adekvatniju razradu ciljeva i standarda ovih usluga. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad, pružaoci usluga i sve lokalne samouprave);
  • Neke usluge koje su prepoznate u Zakonu treba razraditi kroz adekvatnije standarde i među ciljnim grupama prepoznati i roditelje i porodice osoba s invaliditetom, u cilju obezbjeđenja podrške za prihvatanje invaliditeta, pružanje adekvatne podrške i osamostaljivanje članova s invaliditetom. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja i centri za socijalni rad);  
  • Nakon izmjene Zakona neophodno je temeljno i analitički pristupiti izmjenama i dopunama postojećih pravilnika, te donošenju potpuno novih pravilnika, kao i uputstava za primjenu Zakona, odnosno tumačenje određenih odredbi
  • Redovno sprovoditi istraživanja i analize o potrebama i zahtjevima korisnika za uslugama, zadovoljstvu korisnika uslugama koje se pružaju, te efikasnosti i isplativnosti usluga koje se pružaju u cilju njihovog korigovanja, unapređenja i na kraju promjene standarda, kada se to pokaže potrebnim. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, Zavod za socijalnu i dječju zaštitu, centri za socijalni rad, organizacije osoba s invaliditetom i pružaoci usluga); 
  • Raditi na razvoju dostupnih, prihvatljivih, priuštivih, pristupačnih i prilagodljivih usluga i objekata, kao što su prevoz, zdravstvena zaštita, škole, javni prostori, stambeni prostori, pozorišta, bioskopi, roba i usluge i javni objekti. (Sve institucije sistema, odnosno Vlada, lokalne samouprave, i druga pravna lica); 
  • Sistematski i kontinuirano raditi na uklanjanju negativnih stavova, stigme i stereotipa koji osobama s invaliditetom onemogućavaju uključivanje u zajednicu i pristup dostupnoj pomoći/podršci. (Sve nadležne institucije, mediji, lokalna i državna administracija, organizacije osoba s invaliditetom);  
  • Sprovoditi kampanje o pravu na samostalni život u zajednici i raditi na umanjenju stepena negativnih predstava o samostalnom življenju (i to među OSI, njihovim porodicama i onima koji rade s OSI), uključujući i kampanje podizanja svijesti o pravima i mogućnostima osoba s invaliditetom koje potenciraju prihvatanje invaliditeta i promociju mogućnosti i sposobnosti OSI, odnosno njihovog potencijala i doprinosa društvenoj zajednici. (Sve nadležne institucije, mediji, lokalna i državna administracija, organizacije osoba s invaliditetom);  
  • Razviti adekvatne mehanizme monitoringa i sprovoditi monitoring koji bi obezbijedio odgovarajuću primjenu člana 19 Konvencije, uključujući kroz učešće reprezentativnih organizacija osoba s invaliditetom. (Nadležna je Vlada Crne Gore, Skupština Crne Gore i Zaštitnik ljudskih prava i sloboda)  
  • Uključivati pitanja invaliditeta u okviru opštih budžetskih izdvajanja. (Nadležna je Vlada Crne Gore posredstvom Ministarstva finansija i socijalnog staranja); 
  • Promijeniti praksu neodgovarajuće decentralizacije koja dovodi do raskoraka između lokalnih vlasti i nejednakih šansi za samostalni život u zajednici u državi. (Nadležno je Ministarstvo finansija i socijalnog staranja, centri za socijalni rad, pružaoci usluga i sve lokalne samouprave). 

Navedene preporuke su samo dio i početni okvir onoga što bi trebale biti reforme u oblasti socijalne i dječje zaštite, s posebnim naglaskom na usluge socijalne i dječje zaštite, i to one koje se odnose ili se trebaju odnositi na osobe s invaliditetom. U tom smislu, ostajemo na raspolaganju za sva dodatna pojašnjenja i podršku prilikom razmatranja i definisanja navedenih preporuka u politikama, te njihove primjene u praksi, a u nadi da će Ministarstvo temeljno i ozbiljno pristupiti analizi navedenih preporuka, kao i cijelog sadržaja Analize koju dostavljamo u prilogu.

Pročitano 1730 put(a)

Back to top