Visoko obrazovanje ili upis na fakultet predstavlja viši stepen obrazovanja koji je omogućen učenicima u cilju nastavka daljeg školovanja. Međutim, kada govorimo o osobama s invaliditetom mali broj njih se odlučuje da upiše fakultet, a razlozi za to su brojni: društvo ima niska očekivanja od osoba s invaliditetom, oni završavaju srednju školu s nižim stepenom osnovne pismenosti i sticanjem radnih navika u manjoj mjeri su socijalizovani i neosnaženi i nemotivisani za nastavak daljeg školovanja posebno zbog toga što u okviru osnovnog obrazovanja ne dobijaju adekvatnu stručnu, psihološku podršku, ali ni tehničku asistenciju.
Pored toga, osobe s invaliditetom, sve do visokog obrazovanja prolaze Komisiju za usmjeravanje u obrazovni proces koja odlučuje o vrsti i načinu obrazovanja djeteta s invaliditetom (redovna škola, specijalno odjeljenje u redovnoj školi ili resursni centar), dok takav vid "procjene" ne prolaze druga djeca. Navedeno smatramo problematičnim i diskriminatornim jer se samo na taj način postupa samo s djecom s invaliditetom za koje škole nijesu spremne kao što bi trebale biti spremne za svako dijete, već se procjenjuju sposobnosti i mogućnosti djece i ona prilagođavaju sistemu. Pritom, učenici s invaliditetom se najčešće usmjeravaju u stručne škole za koje je procijenjeno da su najbolje rješenje za sticanje daljeg obrazovanja za djecu s invaliditetom, ali na primjer ne i u gimnazije. Pored svega navedenog ovakav način sprovođenja tzv. Inkluzivnog obrazovanja jeste doprinio značajnom povećanju broja upisane djece, ali kvalitet obrazovanja je i dalje upitan za neku djecu zbog čega su njihove mogućnosti za visoko obrazovanje, odnosno nastavak školovanja sužene.
Dalji uzorici su neobezbjeđivanje adekvatnih servisa podrške i nastavnih materijala, načina izvođenja nastave i nedostatka individualizovanog rada nastavnika s učenicima s invaliditetom, kao i nepoznavanje terminologije i modela pristupa invaliditetu, koji ima za posljedicu nerazvijanje potencijala kod učenika i sticanje navika. I dalje je veliki broj fakultetskih jedinica nepristupačan ili posjeduje samo neke elemente pristupačnosti, pa studenti i dalje upisuju fakultete koje moraju odnosno one koji su pristupačni, ili u kojima postoji pozitivna praksa u radu i odnosu prema studentima s invaliditetom, u odnosu na one koje primarno žele. Sve ovo utiče na mogućnost njihovog daljeg profesionalnog opredeljenja odnosno upisa na fakuultet, a u krajnjem i na zapošljavanje u budućnosti. Iako zakonski od 2008. svi objekti koji su u javnoj upotrebi moraju biti pristupačni osobama s invaliditetom, oni to i dalje nisu.
Ovo su razlozi zbog kojih imamo mnogo veći broj osoba s invaliditetom koji upisuju osnovno i odlučuju se za nastavak srednjeg obrazovanja, u odnosu na broj onih koji upisuju fakultet. Zbog svega navedenog, danas smo odlučili da govorimo na temu Prava studenata s invaliditetom na nivou visokog obrazovanja i adekvatne servise podrške.
Udruženje mladih sa hendikepom Crne Gore je osnovano davne 2001. kao studentska organizacija, tako da je od svog osnivanja realizovala brojne aktivnosti na nivou visokog obrazovanja, kao što su inicijative za izmjene zakona, inicijative za pristupačnost i podrška u prilagođavanju obrazovnih institucija, prilagođavanje literature, servisi podrpke u oblasti visokog obrazovanja, i u krajnjem kampanja za upis na fakultet i promociju inkluzivnog obrazovanja.
Kampanja za upis na fakultet ima za cilj motivisanje mladih s invaliditetom da nastave svoje školovanje nakon srednje škole. Tako, ovim putem pozivamo i ohrabrujemo sve mlade s invaliditetom da nam se obrate ili fizički posjete prostorije Udruženja (ul. Kralja Nikole 76, Stara Varoš) i na taj način se informišu o servisima podrške koje mogu ostvariti kao budući studenti podsredstvom Studentske savjetodavne kancelarije. Trenutno u bazi Studentske savjetodavne kancelarije se nalazi 129 studenata s invaliditetom, od toga je 80 na UCG, 13 UniM, 29 UDG, troje na Univerzitetu Adriatik i četvoro studenata studira na samostalnim fakultetima.
U okviru Studentska savjetodavna kancelarija je osnovana 2014. studenti mogu dobiti podršku:
– pri odabiru željenog fakulteta i prilikom upisa na fakultet, redovno ili po principu afirmativne akcije (ovo uključuje i pomoć prilikom prikupljanja i predaje dokumentacije);
– u oslobađanju od plaćanja naknade (školarine) na bilo kojem fakultetu u Crnoj Gori (državnom, privatnom, ili na fakultetu koji djeluje kao samostalna institucija);
– prilikom apliciranja i u ostvarivanju studentske stipendije;
– prilikom upućivanja inicijative fakultetskoj jedinici/konkretnom profesoru da omogući polaganje predispitnih i ispitnih obaveza na način, u vrijeme i u formi koja studentu najbolje odgovara, uključujući i pomjeranje kolokvijuma/ispita ukoliko je student s invaliditetom bio spriječen da izađe u prvobitno zakazanom terminu;
– u sređivanju smještaja u studentskom domu.
Pravo na besplatnu naknadu
Studenti s invaliditetom od 2014. u skladu sa zakonom ostvaruju pravo na besplatnu naknadu (školovanje). Besplatno visoko obrazovanje/besplatna naknada, kao i druga prava studenata s invaliditetom regulisana su Zakonom o visokom obrazovanju .
U prethodnom Zakonu o visokom obrazovanju (Sl. List CG 44/2014) upotrebljavan je izraz „besplatno školovanje“ nakon čega je isti tokom izmjena zakona zamijenjen izrazom „besplatna naknada“. U ovom Zakonu se navodi da je jedan od ciljeva visokog obrazovanja i: obezbjeđivanje uslova za nesmetan pristup visokom obrazovanju.
U skladu sa članom 6 Zakona svima se garantuje dostupnost visokog obrazovanja odnosno zabrana diskiminacije po raznim osnovama među kojima je i invaliditet.
Zakon o visokom obrazovanju definiše pojam student s invaliditetom, pa je to osoba koja ima dugoročno fizičko, mentalno, intelektualno, senzorno ili kombinovano oštećenje koje sa različitim barijerama u visokom obrazovanju može otežati njihovo puno i efektivno učešće na osnovu jednakosti s drugima.
U skladu sa članom 70 Zakona, studenti s invaliditetom oslobađaju se plaćanja naknade.
Ovo pravo garantuje se studentima s invaliditetom bez obzira na vrstu i stepen oštećenja/invaliditeta, godine starosti, kao i bez obzira na studijski program i univerzitet odnosno fakultet koji studira, odnosno želi studirati.
Besplatna naknada garantuje se za osnovne, specijalističke, master i doktorske studije.
Besplatna naknada pored troškova za školarinu podrazumijeva i troškove administrativnih i drugih taksi prilikom prijavljivanja i izvršavanja studentskih obaveza.
Članom 90, stav 5 definiše se pravo studenta s invaliditetom da polaže ispit na mjesto i način prilagođen njegovim mogućnostima u skladu sa Statutom ustanove, dok Statut Univerziteta Crne Gore u članu 132. definiše da student s invaliditetom bira način izvršavanja predispitnih obaveza i polaganje ispita, u skladu sa njegovim sposobnostima i mogućnostima na osnovu čega UMHCG na zahtjev studenta/kinje može uputiti fakultetskoj jedinici ili konkretnom profesoru Zahtjev (Molbu) za polaganje predispitnih i ispitnih obaveza na način koji najbolje odgovara studentku/kinji s invaliditetom.
Da bi studenti s Univerziteta Donja Gorica ostvarili ovo pravo potrebno je da se lično obrate sa Zahtjevom za pomjeranje roka za polaganje predispitnih ili ispitnih obaveza, uz to je potrebno da dostave i obrazloženje o razlozima odlaganja. Nakon toga će biti obaviješteni o konačnoj odluci i dogovoriti s profesorom dodatni termin za polaganje.
U skladu sa Pravilnikom studiranja na osnovnim studijama Univerziteta Mediteran (iz 2018) u članu 28 navodi se da student ima pravo da polaže ispit na način prilagođen njegovim sposobnostima.
Afirmativna akcija podrazumijeva uvođenje posebnih mjera koje su usmjerene na stvaranje uslova za ostvarivanje ravnopravnosti i zaštite prava lica koja su po bilo kom osnovu u nejednakom položaju u obrazovanju, u konkretnom slučaju osobe s invaliditetom.
U skladu sa Zakonom, član 93, prilikom upisa na studijski program za osobe s invaliditetom primjenjuje se princip afirmativne akcije, ukoliko se kandidat nađe ispod crte, odnosno ispod dozvoljeneg broja za upis na određeni studijski program.
U skladu s navedenim Udruženje može uputiti univerzitetu/fakultetu Molbu za primjenu principa afirmativne akcije prilikom upisa na fakultet i oslobađanje od naknade (školarine) za određeni broj kandidata po studijskom programu.
Pravo na besplatnu naknadu možete ostvariti posredstvom Udruženja, a u skladu sa Pravilnikom o bližim uslovima i postupku za podnošenje inicijative za oslobađanje od školarine studenata s invaliditetom.
Nosioci prava definisanih ovim Pravilnikom su studenti s invaliditetom koji studiraju na univerzitetima ili samostalnim fakultetima u Crnoj Gori i upisani su u registar korisnika usluga Studentske savjetodavne kancelarije. Prilikom podnošenja zahtjeva potrebno je da popunite Pristupnicu za korisnike usluga, kako bi Vaše podatke unijeli u elektronsku bazu i iste ažurirali tokom vašeg školovanja.
Pristupnicu možete dobiti u kancelariji UMHCG, putem fejsbuka, mejla ili drugim vidovima komunikacije, u štampanom i elektronskom obliku.
Ukoliko po prvi put želite da upišete fakultet važno je da se Udruženju odnosno Studentskoj savjetodavnoj kancelariji obratite u aprilu ili maju, a najkasnije prije prvog upisnog roka (jun).
U tom slučaju, podnosite dokumentaciju koja se odnosi na potvrdu stečenog obrazovanja, kopiju lične karte i kopiju dokumentacije koja potvrđuje vaš status osobe s invaliditetom.
Ukoliko već studirate i želite ostvariti pravo na besplatnu naknadu za II i svaku narednu godinu studija potrebno je da se obratite Udruženju, odnosno SSK najkasnije do 25. septembra.
U tom slučaju potrebno je da:
- studirate na jednom od univerziteta ili samostalnih fakulteta u Crnoj Gori,
- ste upisani u registar korisnika usluga SSK (UMHCG),
- studijsku godinu za koju tražite oslobađanje od naknade (školarine) nijeste upisali više od dva puta.
Za sve prethodno navedeno neophodno je da imate dokaz, odnosno potvrdu (da ste redovno upisali studijsku godinu, Uvjerenje o položenim ispitima s prethodne godine studija, Kopiju dokumenta koji potvrđuje invaliditet, u situaciji kada po prvi put podnosite inicijativu.)
Izuzetno, student/kinja s invaliditetom može podnijeti zahtjev za oslobađanje od naknade u slučaju:
- dugotrajnije bolesti i/li operativnog zahvata;
- odsustva iz zemlje na period duži od pola godine, a u toku studijske godine koju student obnavlja;
- drugih valjano opravdanih razloga koje student potvrđuje adekvatnom dokumentacijom i činjeničnim stanjem.
Ispunjenost uslova i urednost dokumentacije utvrđuje tročlana Komisija UMHCG-a kojom predsjedava koordinator/ka Kancelarije u roku od pet dana od dana podnošenje zahtjeva ukoliko Komisija ustanovi nepotpunost dokumentacije o tome obavještava studenta i daje mu rok od tri dana za dostavljanje potpune dokumentacije.
U slučaju odbijanja zahtjeva student s invaliditetom ima pravo žalbe koja se podnosi izvršnom/j direktoru/ici UMHCG u roku od pet dana, od dobijanja odluke.
U tom slučaju odluka izvršnog/e direktora/ice je konačna.
Nakon što dokumentacija i spisak budu konačnu UMHCG istu prosleđuje Upravnom Odboru Univerziteta ili samostalnog fakulteta. Uprava univerziteta/fakulteta donosi konačnu Odluku o oslobađanju studenata od plaćanja naknade za tekuću studijsku godinu i prosleđuje je UMHCG.
Pravo na smještaj u studentkom domu
Pravo na smještaj u studentskom domu regulisano je Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u domu, studentski kredit, stipendiju i participaciju prevoza (Sl. CG 100/2020), koji je podzakonski akt Zakona o visokom obrazovanju.
U skladu s članom 2, stav 1 ovog Pravilnika pravo na smještaj u domu mogu ostvariti studenti koji se školuju van mjesta stanovanja, koji su po prvi put upisali semestar odgovarajuće godine studija i nijesu mijenjali studijski program.
Prijem studenata u dom vrši se na osnovu konkursa, koji raspisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta dva mjeseca prije početka studijske godine - u julu).
Konkurs za prijem studenata objavljuje se u štampanom mediju koji izlazi u Crnoj Gori i na internet adresi Ministarstva posvjete, nauke, kulture i sporta (www.mpin.gov.me u dijelu Konkursi) i sadrži:
- naziv i sjedište doma;
- broj raspoloživih mjesta;
- rokove i uslove prijema;
- spisak dokumenata potrebnih za prijem, i
- druge podatke.
Ukoliko smještaj u domu želite ostvariti posredstvom UMHCG, to možete ostbariti u skladu sa Pravilnikom o smještaju u studentskim domovima studenata s invaliditetom.
Nosioci prava definisanih ovim Pravilnikom su studenti s invaliditetom koji studiraju na univerzitetima/fakultetima u Crnoj Gori i upisani su u registar korisnika usluga UMHCG-a, odnosno ovo pravo žele ostvariti posredstvom UMHCG-a.
Prilikom podnošenja zahtjeva potrebno je da popunite Pristupnicu za korisnike usluga, kako bi Vaše podatke unijeli u elektronsku bazu i iste ažurirali tokom vašeg studiranja.
Pristupnicu možete dobiti u kancelariji UMHCG, putem društvenih mreža mejla ili drugim vidovima komunikacije, u štampanom i elektronskom obliku.
Da bi student s invaliditetom bio na spisku UMHCG-a za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u studentskom domu treba da ispuni sljedeće uslove:
- Da studira na jednom od univerziteta ili samostalnih fakulteta u Crnoj Gori,
- Da je upisan u registar korisnika usluga UMHCG-a
- Da je na prethodnoj studijskoj godini položio minimum 30% prijavljenih ispita,
- Da tokom svog prethodnog boravka u studentskom domu nije disciplinski odgovarao.
Da bi student s invaliditetom ostvario pravo u đačkom i studentskom domu “Braća Vučinić” u Nikšiću potrebno je da pored prethodno navedenih uslova nije više od dva puta upisivao istu studijsku godinu.
Student podnosi zahtjev za smještaj u studentskom domu Udruženju, najkasnije do 15. septembra. Uz zahtjev, student prilaže i sljedeća dokumenta.
- Potvrdu da je redovno upisao studijsku godinu,
- Uvjerenje o položenim ispitima iz prethodne godine studija,
- Kopiju indeksa ili lične karte,
- Kopiju dokumenta koji potvrđuje invaliditet,
- Potvrdu prebivališta.
Prilikom raspodjele soba UMHCG će tražiti prioritetnu raspodjelu soba za korsnike/ce kolica i osobe koje imaju preko 70% invaliditeta, što se dokazuje odgovarajućom dokumentacijom. Osim ovih studenata, prioritetno pravo na studentski smještaj imaju student koji konkurišu za isti, a žive van mjesta studiranja.
Ukoliko želite da Udruženje preda dokumentaciju za smještaj u domu dalja procedura podrazumijeva da nam dostavite:
- svjedočanstvo III i IV razreda srednje škole (za studente I godine studija);
- potvrdu o ocjenama i položenim ispitima iz prethodne godine studija (za studente II, III, IV, V i VI godine);
- diplomu "Luča" u slučaju da je posjedujete;
- diplomu o položenom eksternom maturskom, odnosno stručnom ispitu;
- potvrdu o redovnom upisu na studijski program;
- potvrdu o mjestu prebivališta;
- ličnu kartu.
Studenti s invaliditetom od decembra 2018. koji koriste usluge smještaja i ishrane u JU Domu učenika i studenata – Podgorica oslobođeni od plaćanja navedenih troškova.
Pravo na studentsku stipendiju
Pravo na stipendiju regulisano je Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u domu, studentski kredit, stipendiju i participaciju prevoza (Sl. CG 100/2020).
Pravo na studentsku stipendiju imaju studenti osnovnih i specijalističkih studija koji su redovno upisali godinu po prvi put.
Studenti magistarskih studija nemaju pravo da konkurišu.
Ukoliko pravo na studentsku stipendiju želite ostvariti posredstvom UMHCG potrebno je da prilikom podnošenja zahtjeva popunite Pristupnicu za korisnike usluga, kako bi Vaše podatke unjeli u elektronsku bazu i iste ažurirali tokom Vašeg školovanja.
Pristupnicu možete dobiti u kancelariji UMHCG, putem fejsbuka, mejla ili drugim vidovima komunikacije, u štampanom i elektronskom obliku.
Prijavni formular za dodjelu stipendije nalazi se na sajtu Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta (u dijelu Konkursi. Uz prijavu je potrebno priložiti i Potvrdu o studiranju iz tekuće studijske godine.
Pravo da konkurišu za stipendiju imaju studenti koji imaju status „redovnog studenta“, kao i oni koji po prvi put upisuju studijsku godinu, što nam dokazuju kao što sam pomenula dostavljanjem Potvrde o studiranju.
Oni studenti koji ispunjavaju prethodno navedene uslove imaju pravo da konkurišu za dodjelu studentske stipendije od strane Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, imajući u vidu da je MPNKS nakon zahtjeva UMHCG od 2018. donijelo odluku da u okviru ovog Konkursa dodijeli isključivo 20 stipendija za studente s invaliditetom. Ova vrsta stipendije nije isto što i studentski kredit. Odlučeno je da njen iznos bude veći od studentskog kredita (i to 86€), jer se osobe s invaliditetom susreću tokom obrazovanja kako sa arhitektonskim preprekama, tako imaju i dodatne troškove zbog neobezbjeđivanja pristupačnog prevoza ili nekog drugog vida podrške koji bi im trebao biti omogućen od strane lokalne zajednice (psihološka usluga, usluga AN, PA), kako bi nesmetano obavljale svakodnevne studentske obaveze.Nakon prikupljanja dokumentacije Udruženje formira spisak studenata koji su zainteresovani da ostvare pravo na studentsku stipendiju i isti prosleđuje Ministarstvu prosvjete, nauke, kulture i sporta - Odjeljenju za učenički i studentski standard, uz prateće pismo. Ministarstvo u julu objavljuje Konkurs za dodjelu stipendija, a koji traje do sredine oktobra. U vezi s tim, student s invaliditetom je dužan da dokumentaciju za stipendije dostavi Udruženju najkasnije do 10 dana prije isteka roka za podnošenje zahtjeva.
Ukoliko je student nezadovoljan odlukom komisije ima pravo prigovora ministru, u roku od osam dana od dana objavljivanja prijedloga rang liste studenata, na internet stranici Ministarstva.
Stipendija se isplaćije u deset jednakih mjesečnih rata, bez obaveze vraćanja. Stipendija se ne isplaćuje za jul i avgust.
Stipendija se isplaćuje u Crnogorskoj komercijalnoj banci (CKB).
.........
Ukoliko je na opštinskom nivou raspisan Konkurs za dodjelu stipendija studentima ili ukoliko je propisano da se stipendija dodjeljuje konkretno studentima s invaliditetom UMHCG može uputiti Opštini preciznije licu zaduženom za postupanje u cillju dodjele stipendije, Molbu za dodjelu stipendije po principu afirmativne akcije, po čijem upućivanju Opština donosi konačnu odluku o dodjeli sipendije.
SERVISI PODRŠKE ZA STUDENTE S INVALIDITETOM
Kako bi što veći broj osoba s invaliditetom bio uključen u proces visokog obrazovanja potrebno im je obezbijediti adekvatne servise podrške. U nastavku ću nešto više reći o tome.
Servisi podrške treba da pomognu u povećanju nivoa nezavisnosti osoba s invaliditetom i potpunom ostvarivanju njihovih prava. Oni su jedan od temeljnih segmenata koncepta proširenih prava, a njihova uloga je pružanje podrške u zadovoljavanju potreba osoba s invaliditetom u različitim oblastima života.
Asistencija u nastavi za studente s invaliditetom se odnosi na pružanje pomoći studentu s invaliditetom tokom studiranja, a koja ima za cilj da olakša praćenje nastave, pripremanje predispitnih i ispitnih obaveza. Asistencija u nastavi podrazumijeva pružanje pomoći osobi s invaliditetom prilikom odlaska i dolaska na fakultet i sa fakulteta, za vrijeme trajanja predavanja (hvatanje bilješki tokom predavanja, pomoć prilikom popunjavanja kolokvijuma), ali i van predavanja (kucanje seminarskih radova, domaćih zadataka, fotokopiranje literature i sl).
Asistencija u nastavi nije direktno zakonski regulisana za studente s invaliditetom, kao što je to slučaj za učenike u osnovnoj i srednoj školi. Ovo nažalost predstavlja veliki problem, imajući u vidu da je ovaj servis podrške posebno značajan za učenike koji se odluče da nastave dalje školovanje, odnosno da upišu fakultet, a to sve zbog adaptacije na novu sredinu. Osim toga, moram napomenuti da se u praksi, prethodnih godina dešavalo da zbog neobezbjeđivanja asistencije ili nekog drugog vida podrške kao što je tunač na znakovnom jeziku za osobe oštećenog vida, dobijemo informaciju da je student/kinja napustio/la fakultet.
Zbog nerješavanja ovog pitanja, ali i obraćanja studenata UMHCG-u u proteklom periodu upućivali smo univerzitetima Inicijativu za obezbjeđivanje finansijskih sredstava, a od Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta smo tražili da se usluga AN definiše prilikom izmjene Zakona o visokom obrazovanju. UMHCG kada ima sredstava iz projekata obezbjeđuje asistenciju u nastavi za određeni broj studenata.
Udruženje već duži niz godina sprovodi psihološko savjetovalište, kao jedan od vidova osnaživanja i ličnog osamostaljivanja mladih i osoba s invaliditetom. U skladu s mogućnostima i projektnom podrškom UMHCG pruža individualne i/ili grupne seanse. Navedeni servis podrške se sprovodi u cilju motivacije za lični napredak, otvorenost, aktivno uključivanje u rad Udruženja, samospoznaju, samoprihvatanje, rješavanje problema i prevazilaženje do tada naizgled nepremostivih prepreka i problema, veću borba za ostvarivanje sopstvenih prava i sl.
UMHCG omogućava prilagođavanje literature za studente s invaliditetom kojima je to potrebno, i to radi u saradnji s Organizacijom slijepih za Nikšić, Šavnik i Plužine koja u okviru Audio biblioteke prilagođava knjige na način što se štampana izdanja prvo skeniraju, iz pdf pretvaraju u word, ispravljaju greške koje se pojave takvim konvertovanje, zatim se potpuno sređen materijal prosleđuje studentima. Dakle, nakon skeniranja, knjiga se dijeli na „pakete“ od po 10 stranica, čuva u Word formatu, pa tako na primjer ako knjiga ima 360 strana, ona će biti podijeljena u 36 „paketa“. Audio biblioteka šalje mejlom volonterima pakete teksta, najčešće u TIF formatu i dokument u Wordu na kome se vrši ispravljanje. Volonter iščitava tekst, koriguje greške i vraća finalni tekst u Word formatu. Kada se prikupe svi djelovi knjige, „paketi“ se spajaju u jedan finalni dokument u Word formatu. Gotova knjiga se postavlja na server, iz Word dokumenta konvertuje se u web HTML format, a po želji korisnika šalje se u Word ili MP3 formatu ili se na njihov zahtjev štampa na Brajevom.
Osim toga, Udruženje pruža i uslugu prevoza "od vrata do vrata" za osobe s invaliditetom koje žive, rade ili se obrazuju na teritoriji Glavnog grada Podgorica, čije dugoročno uspostavljanje i finansiranje očekujemo od Glavnog grada nakon završetka projektne aktivnosti. Uslugu je moguće naručiti pozivom na brojeve telefona: 020 282 300 i 19700.
Na kraju bih pomenula i personalnu asistenciju koja podrazumijeva pružanje pomoći osobi s invaliditetom za obavljanje aktivnosti koje u svakodnevnom životu ne može obaviti bez pomoći druge osobe ili bi je obavljala znatno sporije i uz puno više napora, vremena ili i finansijskih sredstava. Pri tom, personalni asistent podrazumijeva jednu osobu koja pruža pomoć osobi s invaliditetom na način na koji odredi sama OSI. Data usluga se pruža shodno individualnim potrebama svakog korisnika personalne asistencije pojedinačno, pri čemu korisnik određuje vrijeme i mjesto pružanja usluge, dok personalni asistent pruža pomoć korisniku isključivo na način koji korisniku najviše odgovara, a ne na način koji je naučen kao opšte pravilo.
Kao što sam sam već pomenula pomenuti servisi podrške treba da doprinesu većoj samostalnosti osoba s invaliditetom. U konkretnom smatram da je od velikog značaja da učenici/studenti prilikom obraćanja kancelariji UMHCG navedu šta im je od konkretnih servisa podrške potrebno kako bi nesmetano tokom studiranja mogli da obavljaju svakodnevne studentske obaveze. Na osnovu dugogodišnjeg iskustva u radu s osobama s invaliditetom pokazalo se da ovi sevisi podrške doprinose da osobe s invaliditetom ne troše dodatno vrijeme i svoje zdravstvene kapacitete kako bi obavljale svoje kako studentske, tako i svakodnevne obaveze.
Pri tom ne smijemo izostaviti činjenicu da se ovi serisi podrške najčešće obezbjeđuju projektno, dakle traju po par mjeseci nažalost, gdje nakon završetka projekta OSI ostaje bez servisa koji je do tada koristila. UMHCG nastoji da u skladu s projektnim mogućnostima studentima omogući potrebne servise podrške kako bi motivisali OSI da nastave dalje školovanje.
Besplatno savjetovalište za učenike i studente s invaliditetom
Udruženje u okviru Studentske savjetodavne kancelarije sprovodi Savjetovalište za srednjoškolce s invaliditetom i to srijedom od 10.00h do 12.00h. Ova aktivnost ima za cilj informisanje učenika s invaliditetom o pravima i servisima podrške tokom školovanja, stvaranje ravnopravnijih uslova, kako za vrijeme srednjeg obrazovanja: upućivanjem različitih inicijativa srednjim školama, kao što su inicijative u vezi s upisom, vanrednim polaganjem nastave, poštovanjem standarda pristupačnosti, tako i za vrijeme visokog obrazovanja.
Dodatno, putem Savjetovališta budući studenti biće informisani i osnaženi za nastavak daljeg školovanja, na način što ćemo ih informisati o gore pomenutim servisima podrške koje mogu ostvariti kao studenti s invalidiretom u okviru Studentske savjetodavne kancelarije.
Svi zainteresovani nam se mogu obratiti za informacije i savjete pozivom na brojeve telefona UMHCG: 020 265 650; 067 801 761; 069 385 981 ili slanjem poruke na Fejsbuk stranicu ili Instagram nalog UMHCG.
Ova aktivnost se trenutno sprovodi u okviru projekta Nauči – primijeni promijeni, koji je finansijski podržan od strane Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, kroz konkurs Inkluzija na djelu za finansiranje projekata/programa za NVO u oblasti institucionalnog i vaninstitucionalnog obrazovanja-podoblast podrška inkluzivnom obrazovanju za 2020.
Sadržina ovog teksta je nastala u okviru aktivnosti Onlajn pravno savjetovalište za djecu i mlade s invaliditetom kroz projekat Osnaživanje i kvalitetno uključivanje kroz pomoć, pravne informacije i podršku (EQUALIS – Empowerment and Quality inclUsion through Assistance and Legal Information and Support) koji je UMHCG sprovodio uz finansijsku podršku UNICEF-a (Predstavništvo u Crnoj Gori).
Pripremila: Anđela Miličić, Koordinatorka Studentske savjetodavne kancelarije